College onder de indruk van dassengebied de “Koeietuin”

In het dorp Heumen, langs de Jan J. Ludenlaan, ligt het dassencompensatiegebied Heumen-Noord. Vrijwilliger en landschapsexpert Jef Gielen is in 2014 begonnen met het beheren van dit gebied. Hij doet dit samen met een groep vrijwilligers en in samenwerking met de gemeente Heumen.  Burgemeester, wethouders (het college) en onze gemeentesecretaris waren benieuwd: wat houdt dat beheer nou in, wat zijn de resultaten en zitten er ook echt dassen? Dus brachten zij een bezoek aan dit bijzondere gebied.  

Wat is het dassencompensatiegebied? 

Wanneer er gebouwd wordt gaat dit vaak ten koste van natuur. Als gemeente moet je er dan voor zorgen dat die natuur ergens in de buurt een plek krijgt. In dit geval ging het vooral om de das. Voor een aantal bouwprojecten werd daarom een gebied ter grootte van een flink weiland aangewezen als dassencompensatiegebied.   

Officieel heet het gebied ‘dassencompensatiegebied Heumen-Noord'. Dat is nogal een mond vol. De kleinkinderen van beheerder Jef Gielen noemen het de Koeietuin (‘zonder tussen-N’), die naam is hij zelf ook gaan gebruiken. Een veel fijnere naam, zo vond ook het college.  

 Van kale wei naar mini-natuurgebied met grote soortenrijkdom 

Jef wilde graag dat het gebied zo werd beheerd dat het een fijne plek voor de das en andere natuur zou worden. Daarom ging hij er in 2014 aan de slag. Toen Jef in het gebied startte stond hij voor een uitdaging: een groot gedeelte van de wei was schraal, voedselarm gebied. En dassen houden van voedselrijk: vol met regenwormen en dikke larven en andere sappige insecten. Door de ervaring die hij in de loop der jaren had opgedaan wist Jef dat hij niet moest gaan proberen van een voedselarm een voedselrijk gebied maken. De juiste tactiek was koesteren wat je hebt en daar iets moois van maken. En dassen houden dan wel van voedselrijk, maar eigenlijk hebben we dat in Nederland voldoende. Terwijl voedselarme gebieden alleen maar zeldzamer worden.  
 
In de loop der jaren kreeg de Koeietuin steeds meer vorm. Er is een gedeelte met fruitbomen en ‘gewoon’ grasland wat vrij voedselrijk is. En er is een lagergelegen stuk waar weinig gras groeit en allemaal verschillende plantjes de grond bedekken. Om het gebied open te houden grazen er regelmatig koeien van boer Stan in de wei.  
 
Dat de verscheidenheid groot is blijkt wel uit de 149 verschillende plantensoorten (o.a. zwarte populier en gaspeldoorn) en 147 insecten en andere dieren die Jef met een identificatie app heeft vastgelegd. Er zit nog meer want dit zijn slechts de soorten die hij makkelijk kon vastleggen. Groot voordeel van deze diversiteit is dat dit de das helpt in moeilijke tijden. Wanneer de regenwormen tijdens droogte diep in de grond zitten en er in weilanden niks te halen valt dan is er in het schrale stukje land juist nog wel eten te vinden: zo helpt de Koeietuin de das de zomer door.  

Geen prikkeldraad maar heggen om de koeien tegen te houden. 

Het specialisme van Jef is de heg. Zijn doel is een weide met koeien maar zonder prikkeldraad. De takken van de heggen moeten daarvoor zo in elkaar grijpen dat er dichte heggen zonder gaten ontstaan. De heggen moeten verdicht worden: “heggenverdichten”. Hier zijn verschillende manieren of technieken voor zoals vlechten en leggen. Door zijn vele reizen, onderzoek en uitproberen is Jef in Nederland uitgegroeid tot een van de experts op heggengebied. Ondanks, of misschien juist door, deze kennis was hij er nog niet achter wat nou de beste manier was om heggen te verdichten. Daarom is hij samen met de andere vrijwilligers gaan proberen wat het beste werkt. De Koeietuin staat vol heggen (super biodivers en top voor dassen) en die zijn ze op verschillende manier gaan verdichten. Het resultaat is pas na jaren zichtbaar maar inmiddels is duidelijk geworden wat de goede manier is. En die techniek is ook nog relatief simpel en je kan er flink meters mee maken. Nog even en het prikkeldraad van de Koeietuin kan helemaal weg! 
 
Meer weten over heggen verdichten? Zelf proberen? Eind november/begin december heeft onze gemeente de primeur met de eerste "Week van de Heg”. Hou berichten hierover in de gaten.  

En leven er nou dassen? 

Jazeker! Er zijn drie dassenwoonplekken. Het college heeft verschillende van de holen kunnen bewonderen net als een dassenwissel: een paadje wat de das heeft gemaakt door het hoge gras.  

Kan ik de Koeietuin bezoeken? 

Nee, helaas. Het natuurgebied is niet openbaar toegankelijk om verstoring zo veel mogelijk te voorkomen.  De gemeente Heumen ziet haar inwoners en bezoekers graag genieten van de natuur, en daar hebben we gelukkig ook veel plek voor. Voor de das en de andere natuur is het heel fijn om een rustig en ongestoord plekje te hebben. Daarom kiezen we er op sommige plekken voor om de natuur met rust te laten. Wilt u toch een keer kijken? Meld u aan als vrijwilliger of sluit in mei aan bij de jaarlijkse rondleiding die Jef dan door het gebied geeft. 

Waardering van college 

Na een boeiende rondleiding sprak burgemeester Minses namens het college zijn waardering uit: “U heeft dit gebied naar een hoger plan getild. Het is mooi om te zien wat er met uw toewijding en die van alle vrijwilligers in dit gebied is ontstaan. We zijn trots op deze betrokken inwoners en vinden het fijn dat we dit als gemeente kunnen ondersteunen.”